Deel 2 – Vasthouden aan het bekende

In het eerste deel van deze reeks werd vermeld dat slechts drie procent van de bedrijven erin slaagt een nieuwe strategie te realiseren. De eerste valkuil om tot een nieuwe strategie te komen, was onzekerheid over de toekomst. Op nummer twee staat vasthouden aan het bekende.  Wat maakt dat bedrijven blijven vasthouden aan het bekende? Onzekerheid over de toekomst heeft daar zeker mee te maken, maar wat nog meer?

Liever geen verlies

Een niet te onderschatten factor is simpelweg het menselijke brein. In de huidige maatschappij staat de ratio voorop, maar weinigen beseffen dat beslissingen veel eerder op emotioneel niveau worden genomen. Uit verschillende studies blijkt dat als er een keuze bestaat tussen het (ongunstigere) bekende en potentiële winst, mensen stelselmatig kiezen voor het bekende. Dit wordt onder meer veroorzaakt doordat bij mensen van nature de afkeer van verlies zwaarder weegt dan de winst die kan worden behaald met het nieuwe.

Vermeende consensus

Vermeende consensus speelt ook een rol en kan onder meer ontstaan door groepsdenken. Groepsdenken ontstaat in hechte groepen waarin unanimiteit zwaarder weegt dan een kritisch rationele instelling. Is de groep gewoonlijk erg homogeen samengesteld, kan het geen kwaad goed naar de samenstelling van de groep te kijken. Zorg voor een spreiding van functies uit verschillende lagen van de organisatie en bedenk dat mensen met direct klantcontact essentieel zijn voor realistische input. Vermeende consensus kan ook ontstaan door het selectief vergaren van informatie (die reeds ingenomen standpunten ondersteunen) of worden veroorzaakt door selectief geheugen (bij het vergaren van informatie alleen die feiten onthouden die reeds ingenomen standpunten ondersteunen). Hoe kan je vermeende consensus voorkomen? Een goede methode is het creëren van een kritische cultuur door het leveren van kritiek niet bij voorbaat als negatief te bestempelen, ook afwijkende voorstellen serieus te nemen en te onderzoeken of beter nog, actief op zoek te gaan naar afwijkende visies om hypotheses te testen. Zijn er in de groep één of meerdere personen erg dominant aanwezig, waardoor andere meningen niet aan bod komen, richt de processen dan zo in dat ook de ondergesneeuwde meningen worden meegenomen.

Gemaakte kosten

Een andere factor is het sunk-costs effect. Dit vertaalt zich bijvoorbeeld in het niet willen investeren in een nieuw IT-systeem, vanwege de gedane hoge investeringen in het oude systeem. Het vasthouden aan niet meer waardevolle investeringen wordt onder meer veroorzaakt door de eerder benoemde afkeer van verlies. In dit soort situaties wordt over het hoofd gezien dat investeringsbeslissingen alleen genomen moeten worden op basis van (rationele) toekomstige kosten-baten analyses. De koudwatervrees voor investeringen in nieuwe projecten kan worden weggenomen door projecten gefaseerd uit te voeren, waarbij alleen naar de volgende fase kan worden overgegaan als aan eerder geformuleerde eisen is voldaan. Daarnaast moet er niet worden geschuwd experimenten stop te zetten, zodra duidelijk wordt dat het gewenste resultaat niet wordt bereikt.

Niet weten hoe

Ook het simpelweg niet weten hoe anders te doen, is een belangrijke oorzaak van het vasthouden aan het bekende. Het goede nieuws is dat strategieontwikkeling helemaal niet lastig of ingewikkeld hoeft te zijn. Er zijn genoeg tools beschikbaar om dit soort processen te ondersteunen. Soms is het zelfs niet nodig om een nieuwe strategie te ontwikkelen en kan een nieuw businessmodel of verdienmodel al volstaan. In andere gevallen kan het zelfs nog makkelijker en kan er veel winst worden behaald door hetgeen het bedrijf doet gewoonweg beter te doen door bijvoorbeeld het optimaliseren van processen en gebruik te maken van nieuwe technologieën. Daarnaast is het  niet nodig om zelf het wiel uit te vinden. Er zijn genoeg inspirerende voorbeelden te vinden van andere bedrijven, ook uit andere branches. Identificeer in je eigen onderneming wie zich graag bezighoudt met nieuwe ontwikkelingen en laat je op de hoogte houden. Nodig klanten en leveranciers uit om input te leveren of probeer eens zelf in de rol van klant je eigen producten of diensten af te nemen. Deze acties kunnen verrassende inzichten opleveren.

Durf de afslag richting toekomst te nemen

Rijd je door op de ingezette route of durf je de afslag richting toekomst te nemen? De vermelde oorzaken die leiden tot vasthouden aan het bekende zijn natuurlijk geen uitputtende opsomming. Om weg te breken van het bestaande, rest er niets anders dan kritisch naar de eigen processen te kijken, om te kunnen identificeren waarom er steeds wordt vastgehouden aan het bekende. Ga vervolgens aan de slag om de belemmerende omstandigheden uit de weg te ruimen. Het is daarbij niet altijd nodig hulp van buiten af in te roepen. Het realiseren dat sommige processen zich als bijna vanzelf manifesteren, kan al genoeg zijn om een mindshift te bewerkstelligen. Blijven er dan nog zaken over die zich minder makkelijk laten oplossen, kan er nog altijd hulp van buiten af worden ingeschakeld.